Nhạc sĩ Phạm Duy có lẽ là một con người “đa tình” nhất theo đúng nghĩa mà tôi được biết. Ngoài người vợ thương yêu Thái Hằng, ông đã trải qua biết bao nhiêu là mối tình trong cuộc sống tình ái phóng túng của mình, trên khắp các nẻo đường mà ông đã đặt chân đến (điều này ông cũng không ngần ngại mà kể rất chi tiết trong hồi ký của mình). Nhưng có một mối tình rất là đặc biệt, mối tình kéo dài 10 năm trời với một sự trong sáng và trinh nguyên. Đó là “mối tình đồng trinh duy nhất” với người đẹp lai Tây Alice, hay còn có tên gọi là Lệ Lan.
Lệ Lan là con gái của người phụ nữ mà nhạc sĩ Phạm Duy say đắm khi còn ở Hà Nội. Sau năm 1954, họ gặp lại nhau tại miền Nam, mỗi người đều có gia đình riêng. Chẳng ai ngờ, tình ý Phạm Duy gửi gắm vào người mẹ lại bất thình lình rơi trượt sang… cô con gái đang tuổi trăng tròn. Năm 1959, Lệ Lan bắt đầu viết thư và thơ gửi cho nhạc sĩ. Và một kẻ đa tình như Phạm Duy thì không thể nào ngăn cản sự rung động trước một thiếu nữ xinh tươi. Trong hồi ký của mình, ông viết: “... cuối tuần lái xe đi đón người tình, rồi chúng tôi ngồi trong xe hơi hay trên một bãi cỏ hoang ở vùng ngoại ô, nói với nhau những chuyện cao xa, thơ mộng”
Vợ chồng nhạc sĩ Phạm Duy - Thái Hằng
Năm 1969, Lệ Lan đi lấy chồng, và viết cho nhạc sĩ Phạm Duy một lá thư từ biệt: "Mười năm, quá đủ cho một mối tình đẹp và một đời người ngắn ngủi... Từ đây đến ngày cưới có thể L. sẽ xin gặp chú một, hai lần nữa. Chẳng để làm gì cả. L. chắc chú cũng nghĩ như L. Chẳng có gì bi thảm. Chẳng có gì tiếc hận. Một mối tình đẹp kết thúc một cách êm ái. L. chỉ xin giữ lại một chút dư hương để truyền lại cho các con của L. sau này cho chúng nó cũng có một tâm hồn biết yêu thương đằm thắm". Và khúc tình ca bất tử Nghìn Trùng Xa Cách cũng vì thế mà ra đời như là một lời đáp tạ, và chia ly đến mối tình mơ mộng, đẹp đẽ nhất của đời ông.
Lệ Lan (Alice) thập niên 1970
Nghìn trùng xa cách người đã đi rồi
Còn gì đâu nữa mà khóc với cười
Vậy là chấm hết, một mối tình khắc cốt ghi tâm “Nghìn trùng xa cách người đã đi rồi/ Còn gì đâu nữa mà khóc với cười”, những ngày tháng ngày xưa cùng khóc, cùng cười giờ đã còn gì nữa đâu?
Nhưng ta xin lần cuối “Mời người lên xe về miền quá khứ/ Mời người đem theo toàn vẹn thương yêu”. Nhẹ nhàng, không đớn đau, không hối tiếc, vì với ông tình yêu ấy đã được xác định ngay từ đầu, yêu là yêu và chỉ yêu trong tâm tưởng mà thôi. Đến chính bản thân mình ông cũng không hề ngờ tới mối tình “trong sáng” này lại kéo dài được đến tận 10 năm
Mời người lên xe về miền quá khứ
Mời người đem theo toàn vẹn thương yêu
Mời quý vị nghe lại ca khúc “Nghìn Trùng Xa Cách” Trình bày: Thái Thanh (thu âm trước 1975)
Bấm vào giữa hình trên để nghe “Nghìn Trùng Xa Cách” Trình bày: Thái Thanh (thu âm trước 1975)
Mời quý vị nghe lại ca khúc “Nghìn Trùng Xa Cách” Trình bày: Khánh Hà, Ý Lan
Bấm vào giữa hình trên để nghe “Nghìn Trùng Xa Cách” Trình bày: Khánh Hà, Ý Lan
Vậy đó, vì nó như là một câu chuyện cổ tích đầy hoang đường, câu chuyện mà khó lòng ai có thể tin được. Chỉ có hai người trong cuộc, họ cùng nhau yêu, cùng nhau chia sẻ, và cùng nhau biết được mối tình ấy chỉ là để… yêu mà thôi. Nên khi bắt đầu cũng nhẹ nhàng, và kết thúc - “tiễn người vào dĩ vãng nhạt màu” - cũng “sẽ có chẳng nhiều đớn đau”, những gì còn lại trong lòng họ chính là một “dĩ vãng nhiệm mầu” với bao nhiêu là “lũ kỷ niệm trước sau”.
Đứng tiễn người vào dĩ vãng nhạt màu
Sẽ có chẳng nhiều đớn đau
Nối gót người vào dĩ vãng nhiệm mầu
Có lũ kỷ niệm trước sau
Vài cánh xương hoa nằm ép trong thơ
Rồi sẽ tan đi mịt mù
Vạt tóc nâu khô còn chút thơm tho
Thả gió bay đi mịt mù
Những “ũ kỷ niệm” với ông chính là “vài cánh xương hoa nằm ép trong thơ/ rồi sẽ tan đi mịt mù” và là “vạt tóc nâu khô còn chút thơm tho/ thả gió bay đi mịt mù”. Một hình ảnh đầy thơ mộng như tình yêu của những đôi trẻ thuở mới tập tành yêu đương, mà cũng đúng, cô gái lai tây với “vạt tóc nâu” ấy cũng chỉ vừa mới bước vào những cảm xúc đầu đời của tình yêu, chỉ khác là người nhạc sĩ của chúng ta lúc ấy đã là một người trung niên với gia đình đề huề, và có một chỗ đứng vững chắc trong âm nhạc.
Vậy nên ông mới chấp nhận, mới nâng niu cô ấy như một nàng thơ trân quý của đời mình. Và chờ đợi ngày cô sẽ ra đi, sẽ “nghìn trùng xa cách”. Dù không hối hận, không đau buồn nhưng lại có một chút luyến tiếc, luyến tiếc vì cô đi thì ông sẽ chẳng còn lại gì mà giữ lại - “Còn gì đâu nữa mà giữ cho người”.
Nghìn trùng xa cách người đã đi rồi
Còn gì đâu nữa mà giữ cho người…
Trả hết về người chuyện cũ đẹp ngời
Chuyện đôi ta buồn ít hơn vui
Lời nói, lời cười
Chuyện ngắn chuyện dài
Nhưng chỉ một chút thôi, bởi vì chuyện tình đó đối với ông chính là một giấc mộng tuyệt vời, một “chuyện cũ đẹp ngời” với niềm vui nhiều hơn là nỗi buồn, với những tâm sự triền miên không đếm xuể. Và giờ đây, khi cô ra đi, ông sẽ trả lại hết. “Trả hết cho người, cho người đi”
Trả luôn “cho ai ngày tháng êm trôi”, để cho con đường cô đi tới tiếp theo sẽ “trời đất yên vui”, và đường phố ấy cô về sẽ luôn có ánh trăng soi sáng. Còn ông vắng cô cũng không sao, không sao cả, chỉ là đời ông thiếu đi một chút ánh “ban mai” mà thôi.
Trả hết cho người, cho người đi
Trả hết cho ai ngày tháng êm trôi
Đường em đi trời đất yên vui
Rừng vắng ban mai, đường phố trăng soi
Trả hết cho người, cho người đi
Trả hết cho ai cả những chua cay
Ngày chia tay, lặng lẽ mưa rơi
Một tiếng thương ôi, gửi đến cho người
Và dù chỉ là một chút ít, nhưng ông cũng sẽ “trả hết cho ai cả những chua cay” để “cho người đi” bước chân nhẹ nhàng. “Ngày chia tay, lặng lẽ mưa rơi/ Một tiếng thương ôi, gửi đến cho người” ông sẽ chỉ âm thầm lặng lẽ với một chút buồn trong cơn mưa chia ly ấy, và sẽ luôn gửi đến cho cô “một tiếng thương ôi”.
Trả nốt đôi môi gượng cười
Nghìn trùng xa cách đời đứt ngang rồi
Còn lời trăn trối gửi đến cho người...
Nghìn trùng xa cách người cuối chân trời
Đường dài hạnh phúc, cầu chúc cho người.
Còn gì để trả, ông cũng sẽ trả hết cho cô, “trả nốt đôi môi gượng cười” - ông sẽ cười để tiễn cô ra đi, dù cười nhưng tim đau cho cuộc tình đứt đoạn, cho cõi lòng đã chết chỉ còn “lời trăn trối gửi đến cho người”. Ông muốn gửi đến cô một lời chúc sau cuối, rằng ở nơi cách xa tận “cuối chân trời” cô sẽ luôn luôn ngập tràn trong niềm hạnh phúc - “đường dài hạnh phúc, cầu chúc cho người”.
Với những ca từ ngọt ngào mà trau chuốt, với những cảm xúc cao quý và đầy sáng trong, ông đã tạo nên cho mình một ca khúc để đời với giọng ca tuyệt vời của nữ danh ca Thái Thanh. Và một mối tình được lưu giữ theo đúng nghĩa chân tình. Một mối tình mà tôi cũng không thể ngờ sẽ có được ở một con người đa tình, nhạc sĩ Phạm Duy.
Lời bài hát “Nghìn Trùng Xa Cách” Tác giả: Phạm Duy
Nghìn trùng xa cách người đã đi rồi
Còn gì đâu nữa mà khóc với cười
Mời người lên xe về miền quá khứ
Mời người đem theo toàn vẹn thương yêu
Ðứng tiễn người vào dĩ vãng nhạt mầu
Sẽ có chẳng nhiều đớn đau
Nối gót người vào dĩ vãng nhiệm mầu
Có lũ kỷ niệm trước sau
Vài cánh xương hoa nằm ép trong thơ
Rồi sẽ tan đi mịt mù
Vạt tóc nâu khô còn chút thơm tho
Thả gió bay đi mịt mù
Nghìn trùng xa cách người đã đi rồi
Còn gì đâu nữa mà giữ cho người...
Trả hết về người chuyện cũ đẹp ngời
Chuyện đôi ta buồn ít hơn vui
Lời nói, lời cười
Chuyện ngắn chuyện dài
Trả hết cho người, cho người đi
Trả hết cho ai ngày tháng êm trôi
Ðường em đi trời đất yên vui
Rừng vắng ban mai, đường phố trăng soi
Trả hết cho người, cho người đi
Trả hết cho ai cả những chua cay
Ngày chia tay, lặng lẽ mưa rơi
Một tiếng thương ôi, gửi đến cho người
Trả nốt đôi môi gượng cười
Nghìn trùng xa cách đời đứt ngang rồi
Còn lời trăn trối gửi đến cho người...
Nghìn trùng xa cách người cuối chân trời
Ðường dài hạnh phúc, cầu chúc cho người
Lối Cũ biên soạn